تصحیح انتقادی دیوان صدقی استرآبادی به همراه بررسی سبک شاعر

از فوائد تصحیح نسخ خطی، دست یابی به منبعی از واژگان اصیل و کهن زبان فارسی است؛ واژگانی که امروزه یا منسوخ شده و یا تغییر کرده اند. ارائه ی این تغییرات زبانی برای پی بردن به روند پویایی و سیر تحول زبان و سبک، دارای اهمیت است. تصحیح متون امروزه به عنوان یک کار ارزشمند و علمی کاملاً پذیرفته شده است و در رهیافت های جدید ادبی، نخستین اصل، داشتن متنی منقح و بی شائبه است تا کار بر روی آن ارزش علمی خود را حفظ کند. در این پژوهش، دیوان صدقی استرآبادی با استفاده از 4 نسخه و بر اساس شیوه ی بینابین، تصحیح گردیده است. خلاصه ی مراحل روش پژوهش: استنساخ نسخه ی اساس؛- بازخوانی نسخه ی استنساخ شده با اصل نسخه؛- مقابله ی متن استنساخ شده با نسخه های دیگر و ثبت اختلافات؛- تلفیق اختلاف نسخه ها به شکل مجموعه ی اختلافات؛- داوری میان اساس و اختلاف نسخ و دست یافتن به ضبط نص مطلوب.- مشخصات کتاب شناسی نسخه های مورد استفاده: 1- تهران، دانشگاه تهران-4068: {در جنگ} نستعلیق سده 12. آغاز و انجام افتاده، مجموعاً 32 گ 12 س. {ف.دانشگاه 13:3051}(خطی) 2- تهران،"- 4715:{ نستعلیق سده 13 و 14، مجموعاً 167 گ 21س.}{همان جا 14:3659}(خطی). 3- قم، مرکز احیای میراث اسلامی -2401:{ دیوان، نستعلیق، مجموعاً 74 گ 12 س}( خطی). 4- تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی- 13501: { در جنگ} نستعلیق.( خطی) نسخه ی «2401» که اصل دیوان و شامل حدود 1200 بیت از اشعار صدقی است، نسخه ی تقریباً خوب و متقنی است اما ضعف عمده ی آن این است که نام کاتب و تاریخ کتابت در آن مشخص نیست. در این نسخه عنوان ها با جوهر قرمز و متن اشعار با جوهر سیاه نگارش شده است و صفحات آن با کلمه پیوند به هم مربوط می شوند که این کلمات در پایان صفحات زوج آمده است. در انتهای آخرین صفحه از این نسخه که 74 برگ دارد، کلمه پیوندی آمده که می تواند نشانه ای از ناقص بودن این نسخه باشد. در بعضی از صفحات نسخه ی 2401 مهر نام میرجلال الدین محدث وجود دارد؛ با پی-گیری های انجام شده، مشخص شد که نام مالک این نسخه ی خطی است. در نسخه های 4068 و 13501 نام شاعر و عنوان شعر با جوهر قرمز و متن شعر با جوهر سیاه کتابت شده است و کلمه ی پیوند، در هر دو نسخه، صفحات را به هم مرتبط می سازد. در نسخه ی 4715 نام شاعر و شعر او هر دو با جوهر سیاه نوشته شده است و کلمه ی پیوند در آن دیده نمی شود. در نسخه ی 4068 که جنگ است، تنها 2 بیت از اشعار صدقی آورده شده است. اشعاری نیز به صورت پراکنده در جنگ نسخه ی 4715 از این شاعر آمده است. نسخه ی 13501 هم جنگ است و دو قصیده از صدقی در آن آمده که در نام ممدوح با نسخه ی دیوان (2401) اختلاف دارد. در فصل اول این پژوهش به ذکر مقدماتی در باب تصحیح نسخ خطی و لزوم انجام این کار پرداخته شده است. فصل دوم شامل معرفی نسخه ها، مشخصات کتاب شناسی نسخه های مورد استفاده و شیوه ی کار است. فصل سوم این پژوهش به زندگی، شعر و زمانه ی شاعر پرداخته است؛ مواردی شامل آنچه که در مورد شاعر از خلال اشعارش به دست آمده، ممدوحان وی، اوضاع سیاسی اجتماعی عصر شاعر، وضعیت شعر در زمان وی و بررسی سبک شاعر . فصل چهارم پایان نامه، دیوان اصلاح شده ی صدقی استرآبادی است؛ شامل قصاید، قطعات، ترکیب بند و مفردات. نتیجه گیری فصل پنجم نیز شامل توضیحاتی راجع به سبک شاعر و قضاوت در مورد روح حاکم بر اشعار اوست. چون در تذکره ها مطلب چندانی در مورد زندگی صدقی استرآبادی نیامده بود، براساس منابع موجود، اشعار، زندگی و افکار او مورد بررسی قرار گرفت. دیوان اشعار وی نیز با استفاده از 4 نسخه، تصحیح گردید تا به ضرورت عمل تصحیح نسخ خطی، پاسخی شایسته داده شود. صدقی استرآبادی از قصیده سرایان مشهور عصر صفوی است اما نام او در میان اهل ادب نیز کمتر شناخته شده است این شاعر عالم با آن که در قصیده سرایی استاد محتشم کاشانی بوده است، به اندازه ی او صاحب نام و بلند آوازه نیست. بررسی زندگی و سبک چنین شاعرانی به منظور معرفی آن ها به جامعه ی ادبی، خالی از فایده نیست.